KPSS Güncel Bilgiler
Pratik Edebiyat Bilgileri – 1
İslamiyet’ten Önceki Türk Edebiyatı
Sagu-ağıt-mersiye konu yönüyle ortaktır ancak mersiye ölçü yönünden aruz veznini kullanırken sagu ve ağıt hece ölçüsünü kullanır.
Koşuk, sagu ve destan İslamiyet öncesi Türk edebiyatı döneminde, dörtlükler şeklinde,
hece ölçüsüyle ve genellikle yarım kafiye kullanılarak oluşturulmuştur.
Yapay destanlar, doğal destanın doğuş, yayılma ve büyüme gibi süreçlerinden
geçmeyen yazarı bilinen destanlardır.
Orhun (Göktürk) Yazıtları 8. yüzyılda da Orhun Irmağı kıyısında dikilen, Türk
yazılı edebiyatının ilk ürünleridir.
İslamiyet Etkisindeki Türk Edebiyatı
Kutadgu Bilig, siyasetname tarzında olup, Yusuf
Has Hacib tarafından kaleme alınmış,
didaktik özellikler barındıran alegorik bir eserdir.
Atabetü’l-Hakayık Yüknekli Edip
Ahmet, Divan-ı Hikmet Ahmet Yesevi tarafından yazılan tasavvufî
eserlerdir.
Dede Korkut Hikayeleri, Oğuz boylarının savaş ve kendi aralarındaki
mücadeleleri anlatan, döneminden halk hikayeciliğine geçişin ürünüdür. Birbirinden
bağımsız on iki hikâyeden oluşan anonim
bir eserdir.
Mevlâna, Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli ve Hacı Bayram-ı Veli 13. yüzyılda
yaşayıp insanlık sevgisini konulu eserler yazan mutasavvıflardır.
Risaletü’n-Nushiye (Yunus Emre), Divan-ı Kebir (Mevlâna), Makalat (Hacı
Bektaş-ı Veli) tasavvufu anlatan eserlerdir.
İlahi, nefes-deme, şathiye, nutuk, devriye İslamiyet Etkisindeki Türk
edebiyatında tekke şiirinin dörtlüklerle oluşan türleridir.
Koşma, semai, varsağı, destan aşık edebiyatı ürünleridir. Dörtlüklerle ve hece
ölçüsüyle yazılırlar. Koşma, işlediği konulara göre koçaklama, güzelleme,
taşlama, ağıt dörde ayrılır.
Kaygusuz Abdal ve Pir Sultan
Abdal tasavvufu farklı yorumlayan
Halk Edebiyatı ozanlarıdır. Karacaoğlan, Erzurumlu
Emrah, Aşık Veysel Şatıroğlu güzelleme;
Dadaloğlu, Köroğlu koçaklama türünde şiirler yazmıştır.
Seyranî kişisel; Dertli toplumsal taşlama şiirleri yazmıştır.
Mâni, “aaxa” kafiye düzeninde, 7’li hece ölçüsü ile tek dörtlük oluşmaktadır. Mâni
anonim edebiyatta kullanılan en yaygın nazım biçimidir. Divan şiirindeki rubai ve tuyuğ
maniyle ortak özellikler taşımaktadır.
Destanla masalın ortak
özellikleri: Olağanüstülük, kahramanlarının soylu kişilerinden olması, abartılı
anlatım Destan milli, masal çoğunlukla evrensel ögeler taşımaktadır. Destan
konusunu tarihsel bir gerçeklikten alırken, masal bütünüyle hayal ürünüdür.
Gazel 5-15, beyitten oluşur. Kafiye düzeni aa, ba, ca… şeklindedir. İlk
beyitine matla, son beyitine makta adı verilir. En güzel beyitine beytül gazel
denilmektedir.
Kaside 33-99 beyit ve “aa xa xa xa…” uyak düzeniyle yazılır. Nesib, girizgâh, medhiyye, fahriye, tegazzül, taç dua bölümlerinden oluşur.
Mesnevinin sayısında sınırlama yoktur. “aa bb cc dd …” kafiye düzeniyle yazılır.
Şarkı ve tuyuğ İran edebiyatından esinlenmekle birlikte Türk edebiyatına özgü
nazım şekilleridir.
Rubai ve tuyuğ, tek dörtlükten; murabba birden fazla dörtlükle oluşturulan
divan şiiri nazım türleridir.
Terkib-i bend ve terci-i bentte felsefî ve dinî konuların işlenir. “Terkib-i
bend” de vasıta beyiti devamlı değişir. “Terci-i bend”de vasıta beyiti aynı
kalır.
Gazel ve kasidede ilk beyite matla, son beyite makta, şairin adının geçtiği
beyite mahlas beyiti veya taç beyit denir.
Dize sonlarındaki kafiyeden ayrı olarak şiirin dizenin ortasında da uyak bulunursa buna musammat gazel veya musammat kaside adı verilir.
Münacat, naat, hiciv; divan şiirinde kasidenin konularına göre aldığı farklı isimlerdir.
Divan edebiyatında şairler ve sanatçılar hakkında bilgi veren eserlere tezkire,
halk edebiyatında aynı konuşu eserlere ise cönk adı verilir.
Mecalisi’n-Nefais adlı tezkire, Ali Şir Nevai’ye ait olup ilk şairler
tezkiresidir.
Harname Divan şairi Şeyhi’nin, 15. Yüzyılda yazmış olduğu hiciv türünde bir
mesnevidir.
Şikayetname, Fuzuli’nin maaşını
alamadığı için yazdığı mektup
türündeki eseridir.
Nefi, 17. Yüzyılda hiciv örneği “Siham-ı Kaza” adlı eseri ile tanınmıştır.
Nabi, 17. yüzyılda kaleme aldığı, didaktik eser olan “Hayriyye” ile tanınır.
Nedim ve Şeyh Galib Türki-i basit
akımı çerçevesinde hece ölçüsünü de kullanan şairlerdendir.
Kâtip Çelebi coğrafya alanında
yazdığı “Cihannüma” ve bilimler alanında yazdığı Keşfü’z-Zünun eserleriyle
tanınır.
Evliya Çelebi, Seyahatname adlı eserinde 3 kıtada gezmiş olduğu yerlerin anlatımıyla dikkat çekmiştir.
Naima, “Naima Tarihi” adlı eserleri yazan Divan edebiyatının en bilinen nesir ustalarındandır.
Pratik Edebiyat Bilgileri-2 (KPSS Güncel)
Tanzimat, Servet-i Fünun, Fecr-i Ati
Dilinin ağır oluşu ve yüksek zümreye hitap etmesi Divan edebiyatı ile Servet- Fünun Edebiyatının ortak özellikleridir.
Ağır ve sanatlı anlatım, sembollerle duyguları anlatma üslubuna Sebk-i Hindi
denir. Sebk-i Hindi divan edebiyatında kullanılan ve benimsenen bir anlayıştır.
Bir sözcüğün iki anlama gelecek şekilde kullanılmasına tevriye sanatı denir.
Bir sözcüğün hem gerçek hem mecaz anlamda kullanılmasıyla kinaye sanatı ortaya
çıkar.
Hüsn-ü Talil sanatında olayın sebebi daha güzel bir sebebe bağlanarak anlatılır.
Bilinen bir konudan bilinmiyormuş söz edilmesine Tecahül-i arif sanatını denir.
Sesteş sözcüklerin şiirde kullanılmasına cinas sanatı denir.
Teşhis insan dışındaki varlıkların insan gibi düşünülmesidir.
İntak ise insan dışındaki varlıkların konuşturulma sanıtıdır. İntak (konuşturma)
sanatının olduğu her dizede teşhis de vardır.
Seci, düzyazı metninin içerisindeki ses benzerliğidir.
Bir şairin bir şiirine aynı ölçü ve aynı uyakla başka bir şair tarafından
yazmış olduğu şiire nazire denir.
Takvim-i Vakayi ilk resmî gazete,
Ceride-i Havadis ilk yarı resmî gazete ve Tercüman-ı Ahval edebiyatımızdaki ilk
özel gazete olarak bilinmektedir.
İbrahim şinasi’ye ait Şair Evlenmesi adlı eser İlk tiyatro eseri olarak bilinir.
Yusuf Kamil Paşa Telemak adlı eseriyle Türk edebiyatında ilk çeviri romanı yazmıştır.
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat Şemsettin Sami tarafından yazılmış ilk yerli romanözelliğine sahiptir.
İntibah Namık Kemal’in yazdığı ilk edebi romandır.
Cezmi Namık Kemal’e ait olan ilk tarihi romandır.
Araba Sevdası Recaizade Mahmud Ekrem’in kaleme aldığı ilk realist roman özelliği taşımaktadır.
Karabibik Nabizade Nazım ‘ın kağıda döktüğü köy konulu ilk eserdir.
Letaif-i Rivayet Ahmet Mithat Efendi’ye ait ilk öykü olarak bilinmektedir.
Eylül Mehmet Rauf tarafından yazılan ilk psikolojik roman olma unvanını taşır.
Mai ve Siyah Halit Ziya Uşaklıgil’in Batılı tarzda yazdığı Türk edebiyatının ilk realist romanıdır.
Tanzimat Dönemi romanında yanlış Batılılaşma ve cariyelik en yaygın işlenen
konulardır.
Tanzimat Dönemi şiirinde divan şiiri biçimleri kullanılmaya devam etmiş ancak
içerik değiştirilmiştir.
Namık Kemal hem tiyatro hem roman alanında kalem oynatmış;
ancak en bilinen tarafı vatan temalı şiirleridir.
Tahrib-i Harabat ve Takib, Namık Kemal’in
eski edebiyatı savunan Ziya Paşa için
yazdığı eleştirilerdir.
Ahmet Vefik Paşa, Moliere’den Cimri, Hastalık Hastası, Kibarlık Budalası gibi
tiyatro eserlerini ilk çeviren sanatçıdır.
Ahmet Mithat Efendi’nin halka okuma zevkini kazandırma düşüncesini Hüseyin Rahmi Gürpınar ve Halide Edip Adıvar da devam ettirmiştir.
Edebiyatımızın ilk sözlük; Divan-ü
Lugati’t-Türk, daha sonra Muhakemetü’l-Lugateyn,
Osmanlı döneminde Lehçe-i Osman ve Tanzimat Döneminde Kamus-ı Türkî’dir.
Tanzimat Dönemi edebiyatında birinci dönem “sanat toplum içindir” anlayışından
ikinci dönemde “sanat sanat için” anlayışına dönülerek, Servet-i Fünun edebiyatına geçiş hazırlığı
yapılır.
Recaizade Mahmut Ekrem “Güzel olan her şey şiire girebilir.” ifadesiyle Muallim Naci ile kafiye tartışması içine girmiştir.
Abdülhak Hamit Tarhan, Namık Kemal’in tiyatro anlayışının tam tersini savunur. Tarhan’ın
çok fazla tiyatro eseri olmasına rağmen tiyatro tekniği iyi olmadığı için
yazdığı tiyatrolar sahnelenemez.
Edebiyatımızda ölüm temasıyla meşhur olmuş şairler; Abdülhak Hamit, Cahit Sıtkı, Yahya Kemal’dir.
Servet-i Fünun sanatçıları beyit anlayışını arka plana iterek nazmı nesre
yaklaştırmışlardır.
Servet-i Fünun sanatçıları roman ve hikayede realizm ve natüralizmden; şiirde
ise sembolizm ve parnasizmden etkilenmiştir.
Servet-i Fünun sanatçıları romanda çevre olarak İstanbul’u, karakter olarak
aydınları seçmiştir.
Tevfik Fikret, sanatının ikinci devresinde sanatı toplumun hizmetine sunan
eserler yazmıştır. hece ölçüsüyle yazdığı ilk ve tek şiir kitabının ismi
Şermin’dir.
“Sis”, Tevfik Fikret’in İstanbul’a ve II. Abdülhamit yönetimine hakaretlerle
dolu şiiridir.
Cenab Şahabettin, parnasizm ve sembolizmin etkisinde eserler vermiştir. Şahabettin
bir şiirde birden fazla aruz
kalıbı kullanan tek sanatçıdır.
Halit Ziya Uşaklıgil, Balzac,
Stendhal, Flaubert gibi realist düşüncedeki yazarlardan etkilenmiştir. Batılı
anlamdaki ilk realist roman Mai
ve Siyah’ Uşaklıgil yazmıştır.
Halit Ziya Uşaklıgil’in hatıra
türündeki en bilinen eserleri Kırk Yıl, Saray ve Ötesi’dir.
Hüseyin Cahit Yalçın, “Edebiyat ve Hukuk” isimli makalesiyle Servet-i Fünun dergisinin kapanmasına
sebep olmuştur.
Yazılarından dolayı sürgün edilen başlıca sanatçılar;
Namık Kemal, H. Cahit Yalçın, Süleyman Nazif, Ziya
Gökalp, şair Eşref, Refik Halit
Karay’dır.
Şık, Şıpsevdi, Mürebbiye, Metres, Kaynanam Nasıl Kudurdu adlı eserler Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın
romanlarıdır.
Ahmet Rasim, Servet-i Fünun ve Fecr-i Ati döneminden İstanbul’un günlük yaşantısını sade bir dille anlatan
bağımsız yazarlardandır.
Fecr-i Ati akımı, Servet-i
Fünun’u eleştirmesine rağmen onların “Sanat kişiseldir.” anlayışını benimsemiştir.
Pratik Edebiyat Bilgileri-3 |KPSS Güncel|
Milli Edebiyat Dönemi
- Milli
Edebiyat akımı, “Genç Kalemler” dergisinde yayımlanan “Yeni Lisan” adlı makaleyle 1911 yılında başlar.
- Milli
Edebiyat bir yönüyle halk
edebiyatının Cumhuriyet dönemindeki devamı gibidir.
- Ömer
Seyfettin, mili ve tarihî konularda yazdığı öyküleriyle
tanınan bir yazardır.
- Edebiyatımızdaki
ünlü öykü yazarları; H. Cahit Yalçın, Ömer Seyfettin, Memduh Şevket Esendal, Sait Faik Abasıyanık, Haldun Taner’dir.
- Ziya
Gökalp, Türkçülük akımının felsefesini yapmış, Milli Edebiyat akımına düşünceleriyle
katkıda bulunmuştur.
- Kızıl
Elma, Yeni Hayat, Altın Işık Ziya Gökalp’in Türkçülük çerçevesinde yazdığı şiir
kitaplarıdır.
- Özel unvanlarla anılan şairler; Sultanü’ş-Şuara (Şairler Sultanı)-Baki ve Necip Fazıl Kısakürek, Vatan Şairi-
- Namık
Kemal, Şairi-i Azam-Abdülhak Hamit Tarhan, Bayrak Şairi-Arif Nihat Asya, Türk
Şairi-Mehmet Emin Yurdakul…
- Türk
edebiyatının tarihini bilimsel açıdan inceleyen ve bukonuda kitaplar yazan ilk
bilim adamı ve sanatçı Mehmet
Fuat Köprülüdür.
- Edebiyat
tarihi alanında kitap yazan sanatçılar; M. Fuat Köprülü, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ali Canip Yöntem’dir.
- Halide
Edip Adıvar, İngiliz edebiyatından etkilenerek eser vermiştir. Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye (Kuruluş Şavaşı konulu); Sinekli Bakkal, Tatarcık (toplumsal
konulu), Mor Salkımlı Ev (hatıra) en bilinen eserleridir.
- Y. Kadri Karaosmanoğlu, Tanzimat’la Atatürk Türkiye’si arasındaki dönem ve kuşakların geçirdiği toplumsal değişimeleri ve bunalımları işler. Tezli roman türünün usta yazarlarındandır. Kiralık Konak ( kuşak çatısması), Sodom ve Gomore (işgal altındaki İstanbul’un olumsuz
Yanları), Yaban (Kurtuluş Savaşı ve köylü aydın
uçurumunu işler), Ankara (
Cumhuriyet’ten sonraki Ankara’nın üç dönemi) Nur Baba ( Bektaşi tekkeleri) en
tanınmış eserleridir.
- Reşat
Nuri Güntekin’in romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır. Dili sade,
karakterleri halktandır.
- Refik
Halit Karay, sürgünde yazdığı Anadolu’yu konu alan eserleriyle bilinir. Sürgün,
Yezidin Kızı, Bugünün Saraylısı (roman), Kirpinin Dedikleri, Memleket Hikayeleri, Gurbet Hikayeleri Refik Halit Karay’ın en bilinen eserleridir.
- Beş
Hececiler Milli Edebiyatın devamı niteliğindedir. Faruk Nafiz Çamlıbel, Enis Behiç Koryürek, Halit Fahri Ozansoy, Orhan Seyfi
Orhon, Yusuf Ziya Ortaç Milli Edebiyat sanatçılarıdır.
- Faruk Nafiz Çamlıbel, aruzla da hece ile de yazmıştır. Çoban Çeşmesi, Han Duvarları adlı şiirleri ile bilinir.
- Mehmet
Akif Ersoy lirik-didaktik şiirleriyle
şiirleriyle bilinir. Manzum hikâye ustasıdır. Safahat (yedi bölüm) Akif’in ünlü
eseridir.
- Ahmet
Haşim sembolist bir şairdir. Şiirlerinde anlam kapalı, düzyazılarında ise dil
ve üslubu yalındır. Bütün şiirlerini aruzla yazmış, olan Haşim; Fecr-i Ati döneminden sonra hiçbir
akıma bağlı kalmadan sanat anlayışını devam ettirmiştir. Bazı eserleri; Piraye,
Göl Saatleri, Gurabhane-i Laklakan…
- Yahya Kemal Beyatlı divan şiirini yeniden yorumlamış, eski nazım şekillileriyle Batılı şiirler yazmıştır. Şiirlerinde sonsuzluğa erişme düşüncesi yer almaktadır. “Ok” şiirini heceyle diğer bütün şiirlerini aruzla yazmıştır. Eserleri; Kendi Gök Kubbemiz, Eski Şiirin Rüzgarıyla, Aziz İstanbul…
Pratik Edebiyat Bilgileri-4 |KPSS Güncel|
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı
- Yedi
Meşaleciler, Beş Hececileri duygusal olmakla suçlamışlar; ancak kendileri de
sembolizm duygusallığından etkilenmişlerdir. Z. Osman Saba, Yaşar Nabi, Muammer Lütfi Bahşi, Vasfi
Mahir Kocatürk, Sabri Esat Siyavuşgil,
Cevdet Kudret Solok, Kenan Hulisi Koray Yedi Meşale sanatçılarıdır.
- Garip Akımı (I. Yeniciler) sanatsal anlatımı, ölçü ve kafiyeyi arka plana itmişler, sıradan insanların hayatlarını ve gündelik olayları işlemişlerdir.
- II.
Yeni Akımı, I. Yeni Hareketine tepki olarak grup oluşturmuşlardır. Şiirde anlamın
kapalı olmasını savunmuşlar ve sürrealizmden etkilenmişlerdir. İlhan Berk,Cemal Süreyya, Edip Cansever, Ece Ayhan en bilinen temsilcileridir.
- Ahmet
Hamdi Tanpınar, Yahya Kemal
Beyatlı2nın liseden öğrencisidir. Tanpınar’ın şiirlerinde bilinçaltı, rüya ve
zaman kavramı yoğundur. Geçmişe özlem eserlerinde işlediği başlıca temadır. Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü,
Beş Şehir bilinen eserleridir.
- Ahmet
Kutsi Tecer, Anadolu motiflerini bütün eserlerinde işler. Dergah ve Milli
Mecmua’da eserleri yayınlanmıştır. Koçyiğit Köroğlu, Köşebaşı en tanınmış
eserleridir.
- Ahmet
Muhip Dıranas, Fahriye Abla adlı şiiriyle tanınmıştır.
- Cahit
Sıtkı Tarancı, ölüm, yalnızlık konularını sıklıkla işler. Bu konudaki en çok
bilinen şiirlerinden biri Otuz Beş Yaş’tır.
- Fazıl
Hüsnü Dağlarca’nın en bilinen eserlerinden biri “Üç Şehitler Destanı” yapay bir
destandır.
- Cahit
Külebi birçok şiirinde noktalama işareti kullanmamıştır. Çocuk
şiirleriyle bilinir. “Türk Mavisi” en bilinen eserlerindendir.
- Nurullah Ataç: Deneme ve eleştirileriyle tanınmıştır. Devrik cümle kullanımını başarıyla uygulamıştır. “Günlerin Getirdiği, Karalama Defteri” en bilinen eserlerindendir.
- Nurullah
Ataç, Suut Kemal Yetkin, Sebahattin
Eyüboğlu, Bacon, Montaige Cumhuriyet Dönemi Edebiyatının ünlü deneme
yazarlarıdır.
- Gezi Yazısı Yazanlar: Evliya Çelebi (Seyahatname), Ahmet Haşim (Frankfurt Seyahatnamesi), Falih Rıfkı Atay (Yolcu Defteri), Cenap Şahabettin ( Hac Yolunda)…
- Psikolojik
roman: Zehra (Nabizade Nazım), Eylül (Mehmet Rauf), Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (Peyami Safa)
- Sait
Faik Abasıyanık hikayelerinde Adalar’ı, İstanbul’u ve sıradan insanı anlatır.
Başarılı durum hikayecisidir. Semaver, Sarnıç, Son Kuşlar en bilinen eserleridir
- Necip
Fazıl Kısakürek metafizik problemleri hecenin gücüyle güçlü bir üslupla
anlatır. Şiir dışında tiyatro, öykü, araştırma gibi alanlarda da eserler
vermiştir. Çile, Bir Adam Yaratmak bazı eserleridir.
- Halikarnas
Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı),
Balıkçıları, denizcileri ve denizi anlatır. Bodrum’un antik çağlarındaki ismini
kendisine mahlas olarak kullanır.
- Kemal Tahir, roman ve hikayelerinin konusunu yönetm sisteminin aksayan yönlerinden alır. Bozkırdaki Çiçek,
- Devlet
Ana, Karılar Koğuşu, Esir Şehrin İnsanları en bilinen eserleridir.
Bedri Rahmi Eyüboğlu; şair ve yazarlık dışında ressam olan bir sanatçıdır. Karadut, Canım Anadolu en bilinen eserleridir.
- Tarık
Buğra, İstiklal Savaşı’nın bilinmeyen yönlerine yeni yorumlar katmıştır. Küçük Ağa, Osmancık, Siyah Kehribar,
yarın Diye Bir Şey Yok en bilinen eserleridir.
- Yaşar
Kemal, Çukurova ve Toros dağlarındaki efsanelere dayalı, toprak kavgalarını anlatan
roman ve hikayeler kaleme almıştır. İnce
Memed, Orta Direk, Sarı Sıcak, Teneke en bilinen eserleridir.
- Orhan
Kemal, köyden kente göçün nedenlerini ve bu göçün sonuçlarını işler. 72. Koğuş,
Hanımın Çitliği en bilinen eserleridir.
- Necati
Cumalı: Ege Bölgesi’ndeki köylüyü işler. Tütün Zamanı, Boş Beşik, Susuz Yaz
bazı eserleridir.
- Cemil
Meriç: Makale, deneme, eleştiri ustasıdır. Bu Ülke,Umrandan Uygarlığa,
Kırk Ambar bazı eserleridir.
- Cengiz
Aytmatov: Dünyaca ünlü Kırgız yazardır. Cemile, Gün Olur Asra Bedel, Selvi
Boylum Al Yazmalım en bilinen eserleridir.
- Deneme,
bireysel düşüncelerin kanıtlama amacı olmaksızın aktarıldığı; fıkra, günlük olayların sade ve günlük
konuşma diliyle yazıldığı; makale, tezlerin kanıtlanmaya ve bir konuyu kabul
ettirmeye çalışıldığı; eleştiri;
bir eserin bilimsel temellere dayanılarak yorumlandığı, olumlu ve olumsuz
yanlarının anlatıldığı yazın türleridir.
Lirik şiir, coşkuların yoğun işlendiği; epik şiir, kahramanlık konularının anlatıldığı; pastoral şiir, kır ve çoban hayatının işlendiği; dramatik şiir, acıklı durumların ve olayların işlendiği; satirik şiir toplumsal eleştirilerin işlendiği; didaktik şiir; öğreticiliğin ön planda olduğu şiir türleridir.
- Dize sonlarında aynı görevli ekler ve aynı anlamlı sözcükler kullanılmasına redif denir. Redif kafiyeden sonra kullanılır.
Pratik Edebiyat Bilgileri-5 |KPSS Güncel|
Batı Edebiyatı
- Klasisizm,
akıl ve sağduyuya ön planda tutar. Latin ve Yunan kaynaklarından beslenen, kuralcı,
yüksek zümre edebiyatıdır. Moliere, Racine, La Fontaine en bilinen klasik
yazarlardandır.
- Romantizm,
Klasisizm’e tepki olarak ortaya çıkmıştır. Kuralcılığı reddeden romantizm
ulusal konular işler. Zıtlıklar, ak-kara çatışması ve özellikle duygusal yazmak
ön plandadır. Victor Hugo, Goethe
romantizmin bilinen yazarlarıdır.
- Realizm,
Romantizm’e tepki olarak ortaya çıkmıştır. Realizmde gerçekler ve olaylar
gözleme dayalı olarak anlatılır. Balzac, Stendhal, Flaubert, Tolstoy, Dostoyevski
en bilinen temsilcileridir.
- Parnasizm,
realizmin şiirdeki yansımasıdır. Sözcüklerle resim çizilir.
Sembolizm, anlamın kapalı olduğu şiir anlayışını savunan edebi akımdır.
- Natüralizm:
Aşırı gerçekçilik anlamına gelir. Olayların meydana gelişi sebep sonuç ilişkisi
deneylenerek anlatılır.
- Edebi akımların sıralanışı: Klasisizm, Romantizm, Realizm, Natüralizm(roman akımları);
- Parnasizm,
Sembolizm, Sürrealizm (şiir akımları)
- Dünya
edebiyatının tanınmış yazar ve
eserlerinden bazıları: Shakespeare (Hamlet ve Otello), Cervantes (Don Kişot),
Maksim Gorki (Ana), Montaigne (Denemeler), Schiller ( Wiliam Tell), Dostoyevski (Suç ve Ceza),Tolstoy (Savaş ve Barış), Mark Twain ( Tom
Sawyer’in Maceraları)
- Modern Tiyatro klasik trajedide karakterler yüksek tabakaya mensup insanlardır. konular mitolojiden alınır.
- Ölüm
ve yaralanmalar sahnede canlandırılmaz. Üç birlik kuralı (zaman, mekan olay
birliği) bulunur.
- Modern
tiyatroda klasik komedide kişiler halkın arasından, konular günlük yaşamdan
alınır. Ölüm ve yaralanma sahneleri canlandırılır. Üç birlik kuralı vardır;
zaman, mekan ve olay
- İlyada
(Yunan), Kalevala(Fin), Nibelungen (Alman), Ramayana (Hint), Şehname (Fars)
dünyaca tanınmış doğal destanlardır.
- Dacemeron
hikayeleri (Bocecaio) dünya edebiyatında yazılmış ilk hikayelerdir.
- Aiskhlos, Sophokles, Euripides, Aristopanes eski Yunan edebiyatının tiyatro eserleriyle bilinen sanatçılarıdır.